Hội chứng serotonin: Nghe lạ nhưng rất dễ bị

Hội chứng serotonin (serotonin syndrome: SS) là một phản ứng ngộ độc thuốc do gây ra tình trạng tích tụ quá nhiều serotonin trong cơ thể.

Serotonin là một chất dẫn truyền thần kinh, cần thiết cho sự hoạt động của các tế bào thần kinh trong não.

Khi nồng độ serotonin gia tăng quá nhiều sẽ gây ra SS, biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau từ nhẹ (run, tiêu chảy) tới nặng (cứng cơ, sốt, co giật), trong trường hợp nghiêm trọng có thể đe dọa đến tính mạng.

Nguyên nhân

Thuốc là nguyên nhân chính gây ra SS.

Một số loại thuốc khi sử dụng quá liều hay khi kết hợp cùng lúc với nhau (thuốc chống trầm cảm kết hợp nhóm triptan điều trị bệnh đau nửa đầu hoặc với thuốc giảm đau nhóm opioid…) sẽ gây ra tình trạng gia tăng nồng độ serotonin trong cơ thể.

Sau đây là các loại thuốc thường gây ra SS:

Nhóm thuốc điều trị trầm cảm

Nhóm thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI): citalopram, fluoxetine, paroxetine, sertralin….

Nhóm thuốc ức chế tái hấp thu serotonin-norepinephrin (SNRI): Desvenlafaxin, duloxetin, venlafaxine…

Nhóm thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCA): amitriptylin, desipramine, doxepin, imipramine.

Nhóm thuốc ức chế monoamin oxydase (MAOI): tranylcypromin, phenelzin, isocarboxazid…

Các loại thuốc khác

Nhóm thuốc Triptan điều trị bệnh đau nửa đầu (almotriptan, sumatriptan, naratriptan…).

Nhóm thuốc giảm đau opioid (hydrocodon, heroin, fentanyl, tramadol…).

Thuốc ho: dextromethorphan, thuốc chống nôn metoclopramid, thuốc gây ảo giác: amphetamin, cocain  vv…

Triệu chứng

Các triệu chứng thường xảy ra trong vòng vài phút đến vài giờ sau khi sử dụng thuốc:

• Kích động hoặc bồn chồn.
• Nhịp tim nhanh và huyết áp cao.
• Mất phối hợp cơ hoặc co giật cơ.
• Tiêu chảy…

Trong trường hợp nghiêm trọng có thể xuất hiện các triệu chứng:

• Sốt cao.
• Động kinh.
• Nhịp tim không đều.
• Hôn mê…

Các thuốc điều trị hội chứng serotonin

Việc điều trị SS tùy thuộc vào biểu hiện của triệu chứng. Sau đây là một số loại thuốc thường được sử dụng trong điều trị SS:

• Nhóm thuốc an thần benzodiazepin: diazepam (Valium), lorazepam (Ativan)… giúp kiểm soát kích động, co giật và cứng cơ.
• Cyproheptadin (Periactin) là thuốc có tác dụng ngăn chặn sản xuất serotonin.
• Truyền tĩnh mạch bù nước và các chất điện giải giúp điều trị mất nước và sốt.

Thuốc kiểm soát nhịp tim và huyết áp:

• Esmolol (Brevibloc) hoặc nitroprussid (Nitropress) được sử dụng trong trường hợp nhịp tim nhanh và huyết áp cao.
• Phenylephrin (Neo-Synephrine) hoặc epinephrin (Adrenalin) được sử dụng trong trường hợp nhịp tim chậm và huyết áp quá thấp.

Việc phòng ngừa SS là hết sức quan trọng. Người bệnh cần tránh tự ý sử dụng hay tăng liều lượng sử dụng đối với những thuốc ảnh hưởng đến nồng độ serotonin trong cơ thể .

Khi kết  hợp cùng lúc một loại thuốc mới được kê toa, có nguy cơ gây ra SS, người bệnh cần trao đổi với thầy thuốc để có những chỉ định thích hợp.

Nếu xuất hiện triệu chứng SS ở mức độ nhẹ, cần lập tức ngưng sử dụng thuốc và sau đó đi khám bác sĩ.

Trong trường hợp nặng hay nghiêm trọng, cần nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế gần nhất đế điều trị.

DS. MAI XUÂN DŨNG

Sức Khỏe và Đời Sống